Isadora Duncan
27 mei 1878 — 14 september 1927
Door de strakke discipline van het ballet en andere formele danstechnieken te verwerpen schiep Isadora Duncan haar eigen toneelvormen. Haar gracieuze, vrij-vloeiende bewegingen, gedanst op beroemde klassieke muziek, heeft ertoe bijgedragen dat de moderne dans ook officieel als een nieuwe, creatieve kunstuiting is erkend.
In 1927 werd één van de meest flamboyante autobiografieën van de jaren twintig geschreven. Zelfs het eerste hoofdstuk begon stoutmoedig:
“Het karakter van een kind is al duidelijk, zelfs in de moederschoot. Voordat ik werd geboren, leed mijn moeder in een diepe doodsangst en bevond zich in een tragische situatie. Ze kon alleen ijs gekoelde oesters en ijskoude champagne innemen. Als mensen me vragen wanneer ik begon te dansen, antwoord ik: 'In de baarmoeder van mijn moeder, waarschijnlijk als gevolg van de oesters en champagne - het eten van Aphrodite.”
Hier vindt men veel van de kwaliteiten die de persoonlijkheid van Isadora Duncan altijd zouden kenmerken - de vroegrijpheid, het narcisme, het gevoel van bestemming en vooral de liefde voor dans. Want ondanks een leven dat zelfs actrice Vanessa Redgrave niet volledig kon vastleggen in de film Isadora (1969), is het als danseres die Duncan moet worden gezien. En ze was een danseres, de meest vernieuwende van haar tijd. Met Duncan had men een openlijke viering van het lichaam, het gebruik van Griekse thema's en symfonische muziek, de introductie van politieke en sociale thema's. Ze zei altijd tegen haar jeugdige leerlingen: 'Luister naar de muziek met je ziel', en het was advies dat ze altijd opvolgde. Van haar vloeiende gewaden die een revolutie teweegbrachten in de kleding van vrouwen tot een stijl waarin spontaniteit centraal stond, veranderde Isadora Duncan dans als een kunstvorm totdat het politiek werd.
Isadora’s unieke stijl was geïnspireerd op de Griekse en Italiaanse kunst. Toen Isadora in april 1898 bij een hotelbrand haar hele garderobe verloor introduceerde ze bij haar volgende optreden een vernieuwend element: een geïmproviseerd kostuum dat weinig aan de fantasie overliet. Een criticus omschreef het sarcastisch als ‘een soort chirurgisch verband van gaas en satijn.” Onverveerd ging Isadora naar Europa waar ze — uitgedost in een doorschijnende tuniek van zijde, afgezet met kleurige linten van diverse lengten — de blootsvoets dansende lieveling van het continent werd. Ze trad op in Boedapest, Berlijn, Wenen en andere hoofdsteden. Een geschokt maar verrukt publiek verscheen massaal om de bijna naakte nimf over het met tapijten beklede toneel te zien glijden, poseren en springen, begeleid door bekende composities zoals Strauss’ ‘Blaue Donau’ en de ‘Marche Funèbre’ van Chopin.
De carrière van Duncan bevat veel paradoxen. Ze was ze volledig toegewijd aan haar kunst, maar ongedisciplineerd in haar leven. Ze was een echte "onschuldige geest" wiens dans en gedrag vaak als schandalig werden beschouwd. Ze beschouwde zichzelf als een revolutionair, maar bewoog zich in cirkels vol royalty's. Haar gemoedstoestand schommelde tussen lachen en depressie, genegenheid en woede, vrijgevigheid en egoïsme.
lsadora, die rotsvast in vrije liefde geloofde, bracht haar Amerikaanse fans tot ontzetting door op tournee te gaan terwijl ze duidelijk zwanger was van haar tweede kind, hoewel ze niet de moeite had genomen met de vader te trouwen. Ze bleef meer dan 20 jaar ‘de lieveling van de society’. Haar persoonlijke leven liep in 1913 echter op een tragedie uit toen haar een bizar ongeluk overkwam: haar auto rolde zonder chauffeur naar achteren, een helling af, waarbij haar twee kinderen en hun verzorgster in de modderige Seine verdronken. Professioneel zowel als emotioneel heeft Isadora zich nooit hersteld. In 1922 brachten haar uitgesproken opvattingen over atheïsme en de bolsjewistische revolutie nog meer ellende. Onderweg van Moskou naar de Verenigde Staten met haar Russische echtgenoot bracht ze schouwburgbezoekers in Boston tot razernij door vanaf het toneel met een rode sjaal naar hen te wuiven, ontblootte haar borst en verklaarde; “Dit is rood! En zo ben ik ook!”
In Chicago kregen ze met de toorn van de evangelist Billy Sunday te maken. Inspelend op het ‘rode gevaar’ noemde hij haar ‘die bolsjewistische hoer, die nog niet voldoende kleren draagt om een kruk te bekleden.” In Indianapolis noemde de burgemeester Isadora zonder meer een naaktdanseres wier optreden verdiende in de dievenwagen te eindigen.
Isadora keerde berooid en gedesillusioneerd naar Europa terug. Ze leidde een schimmig bestaan, reizend tussen Parijs en de Rivièra, tot er zich in 1927 een tweede bizar auto-ongeluk voordeed. Toen ze in een Bugatti stapte gooide ze haar befaamde sjaal om haar hals en riep opgewekt: ‘Vaarwel vrienden, ik ga naar de glorie!” Toen de auto zich in beweging zette bleef de bungelende sjaal in de spaken van een achterwiel haken, waardoor ze op hetzelfde moment haar nek brak.
Seksleven
Duncan baarde twee kinderen, een dochter en een zoon, beide buiten het huwelijk Zowel in haar beroepsleven als gezinsleven, hield Duncan geen rekening met de gebruiken van haar tijd. Ze was biseksueel.
Isadora bleef tot haar 24e maagd, maar haalde deze achterstand snel in. Aanvankelijk beperkte ze haar gunsten tot Oscar Beregi, een knappe Hongaarse acteur die destijds op het toneel van Boedapest optrad als Shakespeare’s Romeo. Beiden raakten tegelijk op het eerste gezicht verliefd op elkaar en stoven naar de nederige privacy van een boerenhemelbed in het landschap van de Donau. De donkerogige Hongaar ging de hele dag zo tekeer dat de danseres die avond in het Urania-theater hinkte. Maar de verrukte Isadora boekte Beregi nog een keer, vooral toen hij had beloofd dat ze “eindelijk zou weten wat de hemel op aarde was.”
In december 1904 begon Isadora aan een stormachtige affaire met de decorbouwer Gordon Graig, de zoon van de Engelse actrice Ellen Terry. Twee woeste weken lang copuleerde het paar herhaaldelijk op een paar oude dekens uitgespreid over de met kunst rozen blaadjes bezaaide zwarte geboende vloer van Graigs studio in Berlijn. De non-stop orgie werd alleen af en toe onderbroken voor een maaltijd, op ‘krediet’ besteld en geleverd terwijl hij buiten rilde op het smalle balkon. Haar doodsbenauwde manager moest haar shows afzeggen terwijl hij de politierapporten doorlas, vrezend dat ze was ontvoerd of nog erger. Uiteindelijk gaf hij het op en plaatste hij een discrete advertentie waarin stond dat ‘Fräulein Duncan spijtig genoeg ernstig ziek was geworden door een ontsteking van de amandelen.’ Negen maanden later werd de ‘amandelontsteking’ Deirdre genoemd, Isadora’s eigen bijdrage aan het kroost van zes in vrije liefde door Craig verwekte kinderen.
In 1908 werd Isadora de maîtresse van Paris Singer, een van de 23 kinderen van de naaimachinemagnaat Isaac Singer. De playboy-miljonair schonk haar vijf uitbundige jaren plus de chromosomen voor haar tweede liefdeskind, Patrick. De idylle eindigde in 1913 toen beide kinderen op tragische wijze om het leven kwamen. Na het ongeval bracht Duncan een paar maanden op Corfu door met haar broer en zus. Daarna bracht ze enkele weken door bij de badplaats Viareggio met de actrice Eleonora Duse. Duse kwam met uit een relatie met de rebelse feministische Lina Poletti.
Duncan smeekte de jonge Italiaanse beeldhouwer Romano Romanelli om met haar te slapen omwille van haar verlangen naar een andere baby. Ze wenste opnieuw zwanger te worden na de dood van haar twee kinderen. Ze kreeg een zoon, die een paar uur leefde.
Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog nam Isadora een nieuwe minnaar, de pianist-componist Walter Rummel, haar ‘aartsengel’. Hij toonde groot talent, maar de ouder en jaloers wordende Isadora maakte er een eind aan in Griekenland toen ze vermoedde dat zijn ‘glanzende vleugels’ zich daar ook om een jonge dryade in haar dansgroep vouwden.
In 1922, ver over de 40, zette ze haar aversie tegen een huwelijk lang genoeg opzij om de vrouw te worden van de Russische revolutionaire dichter Sergei Esenin, die 17 jaar jonger was. Het korte huwelijk werd een ramp. Jesenin was een geliefd en succesvol dichter in Rusland, maar hij was een alcoholist. Tijdens tournees maakte hij ruzie en sloeg hij zijn beroemde vrouw. In 1923 keerde hij alleen terug naar de Sovjet Unie, waar hij in een psychiatrische kliniek werd opgenomen. Toen hij eind 1925 met Kerstmis even verlof had, hing hij zichzelf op in een hotel.
Citaten blootsvoets: ‘Elke intelligente vrouw die het huwelijkscontract leest, en er dan in stapt, verdient alle consequenties.”
‘Vot Bog!’ Vertaling: ‘Dit is God! (Isadora’s antwoord in het Russisch, terwijl ze naar een bed wees toen Esenin grapjes maakte over haar persoonlijke opvattingen betreffende godsdienst.)
Astrologische observaties
Isadora Duncan had de Zon in het teken Tweelingen staan; de Ascendant, de Maan, Venus en Saturnus stonden allemaal in het teken Ram. Een combinatie van Lucht en veel Vuur is uitgesproken extravert – en zal geneigd zijn gedachten te vertalen in actie en beweging.
Ondanks het nodige zoeken kon ik weinig terugvinden over haar karakter – bijna alle biografieën concentreren zich op wat ze gedaan heeft, waar ze op een bepaald moment was, en welke uitvoeringen ze waar heeft gegeven. Misschien ook wel kenmerkend voor iemand met zo’n sterke nadruk op het teken Ram, dat altijd een grote voorliefde voor “doen” heeft.
De combinatie van Ascendant, Maan en Venus in Ram geeft iemand aan die een zekere ongecompliceerde directheid heeft in het tonen van haar vrouwelijkheid. Ram is een teken dat een hekel heeft aan ingewikkeld moeilijk doen; “dit ben ik!” is hun motto, en daarachter vaak …”en ik ga me niet anders voordoen omdat jij daar moeite mee hebt…” Door haar lichaam niet te verhullen zoals in die tijd vaak van vrouwen werd verwacht, maar juist te tonen, gaf ze een impuls aan de bevrijding van het vrouwelijk lichaam – maar meer nog, een bevrijding van de manier waarop het mag, en kan bewegen, en gezien kan worden.
Als er zoveel planeten in het teken Ram staan is het ook extra belangrijk om naar de positie van de planeet Mars te kijken. Die staat in het teken Kreeft (het teken van de Maan) en maakt een vierkant met de Maan in Ram (het teken van Mars). Bingo! Een dubbele verbinding, namelijk zowel via tekens als planeten, en dus extra sterk. Die zal dus duidelijk in het karakter en de levensloop naar voren komen. Eigenschappen die daar bij horen zijn; energiek, ondernemend, vrij ongevoelig voor de mening van anderen, veel lichamelijke energie, choquerend in zijn directheid, seksueel actief, zinnelijk, verhoogde kans op ongelukken, directe benadering, verleidelijke vrouwelijkheid, zelfstandig, kiest haar eigen weg.
We zien ook dat er een nauwkeurig sextiel is tussen Mars en Mercurius. Het is een aspect dat aangeeft dat de twee planeten goed kunnen samenwerken en elkaar wederzijds versterken. In dit geval kun je ook denken aan actieve (Mars) beweging en coördinatie (Mercurius) van het lichaam (Stier).
Vlak bij Mercurius staat ook de planeet Neptunus, de planeet van inspiratie, kunst, fantasie (en soms ook schandalen), zodat het bewegen ook een artistieke component heeft. Beiden staan ook in het eerste huis, wat aangeeft dat het een belangrijk deel van de persoonlijkheid vormt – “door te bewegen laat ik zien wie ik ben”. Iets wat Zon in Tweelingen ook al aangeeft. Meestal wordt het teken Tweelingen met taal en praten in verband gebracht, maar dat mist soms het punt dat het teken Tweelingen ook een sterke behoefte aan beweging aangeeft.
Laten we naar haar seksuele leven kijken.
In december 1902 had ze haar eerste seksuele ervaring met een knappe Hongaarse acteur. De uitdrukking is natuurlijk “liefde op het eerste gezicht”, maar zeker in dit geval was het toch vooral “seksuele opwinding bij de eerste ontmoeting”. Als Venus in het teken Ram staat geeft het al aan dat iemand vrij gemakkelijk in vuur en vlam kan staan, maar als de planeet Uranus daar een aspect mee maakt wordt dat nog meer versterkt. De manier waarop Uranus werkt wordt vaak geassocieerd met elektriciteit, plotselinge gebeurtenissen, van het ene op het andere moment, snel en in één keer anders.
In de geboortehoroscoop staat de planeet Uranus in het teken Leeuw, en in het vijfde huis. Het vijfde huis wordt onder andere geassocieerd met romantische ontmoetingen en kunstzinnige expressie, dus dat gaat uitstékend samen met de energie van de planeet Venus. Het geeft aan dat Isadora één van de grote vernieuwers (Uranus) was op het gebied van kunstzinnige expressie (vijfde huis en Venus), in dit geval moderne dans. Het geeft aan dat iemand zowel mannen als vrouwen seksueel aantrekkelijk kan vinden. (Isadora was biseksueel). En het geeft aan dat verliefdheid en seksuele opwinding heel plotseling kunnen opkomen.
Bij haar geboorte stond de planeet Uranus in het teken Leeuw, maar vele jaren later, in december 1902 stond hij inmiddels al op 21 graden Boogschutter en maakte dus (opnieuw) een aspect met de planeet Venus. Wat potentieel was werd reëel. Voor het eerst werden de seksuele gevoelens wakker, en wel met veel enthousiasme en energie. Uranus transits zijn vaak opwindend; bij driehoeken is dat een golf van positieve energie. Dan gebeurt er iets waar je nog vaak aan zult terug denken.
En dan zijn er die weken in december 1904, toen de “stormachtige affaire” en “non stop orgie” was met Gordon Craig. Opnieuw was het de planeet Venus die geactiveerd werd; nu door een krachtige conjunctie met Jupiter (een combinatie die vaak sterke gevoelens van vreugde aangeeft) en een sextiel met Pluto (een combinatie waarbij seksualiteit, vrouwelijkheid en intimiteit allemaal versterkt worden). Nu zijn zowel Jupiter als Pluto planeten die relatief langzaam door de horoscoop bewegen, maar in juist in december kwam door nog de veel sneller bewegende planeet Mars bij, die op dat moment door het teken Weegschaal liep. Wat in het geval van Isadora betekende dat hij door het zevende huis (partner) liep, en misschien nog wel belangrijker, oppositie de Maan, Ascendant en Venus in Ram. Mars is natuurlijk, samen met Pluto, een belangrijke indicatie van seksuele opwinding, en in dit geval werd het een feest van jewelste.
Dat ook weer eindigde.
Daarna kwam de veel langere verhouding met de playboy/miljonair Singer. Op dat moment liep Jupiter door het vijfde huis (een gelukkige romance), Uranus oppositie Mars (een opwindende seksuele affaire), Neptunus conjunct Mars (een betoverende seksuele affaire).
Gelukkige jaren, tot dat vreselijke ongeluk op 19 april 1913, toen haar beide kinderen, plus het Engelse kindermeisje, met de auto in de Seine vielen en verdronken. De chauffeur probeerde een vastgelopen motor weer aan de praat te krijgen, maar was vergeten om de auto op de handrem te zetten.
Is zoiets noodlottigs in de horoscoop te zien? Ja. Betekent het dan ook dat het wel moest gebeuren? Nee. De horoscoop laat altijd mogelijkheden zien, en van tevoren is lang niet altijd duidelijk welke wel, en welke niet gerealiseerd zullen worden.
Na lang wikken en wegen heb ik besloten om dit voorval niet verder te bespreken, omdat het te gemakkelijk er toe kan leiden dat iemand zoiets plompverloren herhaalt in een horoscoop gesprek met een jonge moeder. Wat natuurlijk volkomen onacceptabel is. Ik heb te vaak van cliënten gehoord dat andere astrologen dingen tegen ze gezegd hebben die in mijn ogen nooit zo gezegd hadden mogen worden, dus ik ben op dat vlak liever niet te naïef.
Bovendien, we zouden hier het seksuele leven bespreken, niet de drama’s. We slaan wat affaires over en kijken nog even kort naar het bepaald niet succesvolle huwelijk met Sergei Esesin, die ze in november 1921 ontmoette. Hoewel Esenin een verleden van depressie en dronkenschap had en al van een vrouw was gescheiden, was hij een gerespecteerd dichter. Duncan werd aangetrokken door zijn uiterlijk, talent en kwetsbaarheid. Opnieuw ging ze een vluchtige relatie aan, waarbij Esenin haar soms behandelde als een voorwerp van aanbidding, haar soms sloeg en vervloekte in de meest walgelijke taal die mogelijk was, en soms vertrok met de belofte nooit meer terug te keren. Toch trouwde het paar in mei 1922 en deed dit tijdens een burgerlijke ceremonie die haar tegelijkertijd Sovjetburger maakte. Het was geen gelukkige relatie, en in 1923 keerde hij alleen terug naar de Sovjet Unie.
Wat zien we in de horoscoop van Isadora Duncan in mei 1922, ten tijde van het huwelijk? Opnieuw maken Uranus en Neptunus aspecten met de planeet Mars die in de geboortehoroscoop op 13 graden Kreeft staat. Dat is in zekere zin een herhaling van de aspecten die speelden tijdens haar affaire met de Paris Singer. Uranus stond nu op 13 graden Vissen, Neptunus op 13 graden Leeuw. Dus ook hier was sprake van seksuele aantrekkingskracht, en de belofte van een prachtige affaire – al gaf de positie van Neptunus in dit geval ook de mogelijkheid van instabiliteit en alcoholisme aan.
Belangrijker was misschien wel dat Saturnus oppositie Saturnus stond. De cyclus van Saturnus markeert belangrijke punten in iemands ontwikkeling. Vaak gaan die gepaard met moeilijkheden, frustraties, vertragingen, pijn en teleurstelling – al worden ze ook gezien als belangrijke mijlpalen in iemands leven. Soms leiden ze er toe dat iemand groeit, en “sadder and wiser” verder gaat – maar het kan net zo goed een teleurstellende episode in iemands leven aangeven. Er is af en toe iets te veel optimisme dat iedereen maar steeds meer een betere versie van zichzelf wordt. Saturnus regeert over het verloop van de tijd, en soms wordt je ook gewoon ouder, en zijn de dingen minder goed dan ze eerst waren.
Ik weet natuurlijk niet hoe Isadora terug kijkt op haar huwelijk, maar het moet in ieder geval op het moment dat het ontspoorde pijnlijk en teleurstellend zijn geweest.
Haar dood
Haar dood was spectaculair, plotseling, dramatisch, en heeft sterke echo’s met de dood van haar kinderen 14 jaar daarvoor. Stond het in de sterren geschreven? Ja. Moest het wel gebeuren? Nee. Het was een ongeluk, niet een zelfmoord. Er zijn een aantal relevante transits in haar horoscoop te zien, maar die maken haar dood niet onontkoombaar of gedoemd te gebeuren.
Als het gaat om ongelukken kijken astrologen altijd naar twee planeten; Mars en Uranus. Mars heeft associaties met verwondingen, snijwonden, bloed, chirurgie, auto’s, mechanica en allerlei scherpe voorwerpen die de de huid doordringen, Uranus heeft associaties met alles wat snel en onverwachtst gebeurd, het leven helemaal op z’n kop zet, plotselinge omwentelingen, gebeurtenissen die niemand zag aankomen.
En dan is er nog Saturnus – de planeet van begrenzingen, het einde, de dood. Natuurlijk heeft Saturnus veel meer betekenissen, maar het einde van het leven is er zeker één van.
Op de dag van het fatale ongeluk zien we ook die drie planeten die allerlei aspecten met elkaar maken. Uranus maakt een nauwkeurige conjunctie met Saturnus. Mars maakt een nauwkeurige oppositie met Saturnus. En Saturnus maakt een nauwkeurige driehoek met Saturnus.
In de geboortehoroscoop was er al een aspect met Saturnus; een bi-quintiel, een aspect dat aangeeft dat ze op een creatieve (quintiel) manier een vernieuwing (Uranus) weet te creëren in een oude traditie (Saturnus). En uiteindelijk, ook op een unieke (Uranus) de dood (Saturnus) vond.