De Maan: voel je je veilig
De Maan in de horoscoop heeft een groot aantal betekenissen en associaties, maar één van de belangrijkste zaken die het aangeeft is of iemand zich veilig voelt, op z’n gemak is en in staat is om de eigen emoties te reguleren. Het is soms niet te vermijden dat er als reactie op gebeurtenissen onprettige gevoelens ontstaan, maar iemand die goed in staat is om de eigen emoties te reguleren weet hoe daar mee om te gaan. Voor de één is dat rust nemen, voor de ander gaan sporten, en voor weer iemand anders erover praten met een goede vriendin. De ene manier is niet beter dan de andere, en zolang het bij je past en voor je werkt heb je de goede manier gevonden.
Natuurlijk is het onvermijdelijk dat je je soms niet op je gemak voelt, want het leven heeft soms onaangename verrassingen in petto, maar als je in het algemeen goed in je vel zit kun je daarmee omgaan, en keer je na verloop van tijd weer terug naar een gevoel van meer rust. En je onveilig voelen kan een soms een bijzonder adequate reactie zijn als je bedreigd wordt, maar is de dreiging weg dan zou in principe het gevoel van veiligheid ook weer terug moeten keren.
De Maan staat, samen met planeten in het vierde huis, voor gevoelens en emoties, maar ook voor de moeder of anderen die voor het (jonge) kind hebben gezorgd. Als de Maan voornamelijk harmonische aspecten maakt is dat een sterke aanwijzing dat de verzorging als prettig werd ervaren; als er een mix is van harmonische en disharmonische aspecten is het beeld gemengder, en als er alleen maar disharmonische, harde aspecten naar de Maan toe lopen is de kans groot dat de persoon de manier waarop er voor hem of haar gezorgd werd als onaangenaam en mogelijk zelfs beschadigend heeft ervaren. Ook “harde” planeten als Mars, Saturnus, Uranus of Pluto in het vierde huis kunnen een aanwijzing zijn dat het bij tijd en wijle onveilig opgroeien was.
Basisvertrouwen
Eén van de belangrijkste ontwikkelingen in de hele vroege jaren betreft het verwerven van basisvertrouwen. Basisvertrouwen is het gevoel dat je er mag zijn en dat je gezien en gehoord wordt. Het is het vertrouwen van een kind dat opvoeders er zijn en zullen blijven, waardoor je je bijvoorbeeld rustig kan overgeven aan spel of aan dingen die soms moeten, zoals je thuis of op school aan regels houden. Als je basisvertrouwen hebt kun je redelijk onbezorgd in het leven staan en zijn gevoelens en gedachten gemakkelijk te reguleren. Heb je basisvertrouwen, dan kun je ook genegenheid tonen, troost zoeken bij en hulp vragen aan opvoeders, op school tot leren komen en sociale contacten met andere kinderen aangaan. Basisvertrouwen betekent vertrouwen hebben in jezelf en tegelijk vertrouwen hebben in de ander. Vaak wordt dat dan ook als volkomen vanzelfsprekend ervaren. De meeste kinderen in Nederland hebben een sterk of in ieder geval goed genoeg gevoel van basisveiligheid.
Veilige hechting
Hiermee samenhangend leert het kind ook of het zich veilig kan hechten aan degenen die voor hem zorgen, want de ervaring is dat ze voor je als dat nodig is. De behoefte aan hechting is een aangeboren systeem dat een baby motiveert om de nabijheid van een verzorger te zoeken, vooral in gevaarlijke en onzekere situaties. Het is al in de eerste minuten na de geboorte zichtbaar en zal vooral in de eerste twee, drie jaar van het leven een fundament leggen voor het algemene gevoel van veiligheid (basisveiligheid) en de manier waarop je je met anderen durft te verbinden.
Het speelt een belangrijke rol bij het reguleren van emoties, waardoor baby’s leren hoe ze kunnen omgaan met moeilijke gebeurtenissen. Wanneer ze het gevoel hebben te worden bedreigd of uitgedaagd, wordt de behoefte aan gehechtheid geactiveerd en worden pogingen ondernomen om het leed te verlichten en de gevoelde onveiligheid te vermijden of er iets aan te doen. Als reactie hierop biedt de moeder, vader of verzorger troost en geruststelling, waardoor de baby een gevoel van kalmte terugkrijgt. Vooral als de verzorgers adequaat en sensitief reageren, dus opmerken dat er iets gaande is en nabijheid en veiligheid aanbieden, voelt het jonge kind zich getroost.
Door steeds weer te ervaren dat degenen die voor je zorgen dat goed doen ontstaat er ook een vermogen om zich hen voor de geest te halen op momenten van stress. Dat alleen al zorgt voor veiligheid en opluchting. Dat wil zeggen, simpelweg denken aan de sterke vader, de zorgzame moeder, of de lieve oma kan, zelfs als die niet aanwezig is, iemand helpen om zich kalm en veilig te voelen.
Een gevoel van zekerheid geeft het vertrouwen dat iemand de liefde van anderen waard is en dat belangrijke figuren in het leven waar nodig responsief en ondersteunend zullen zijn. Dit gevoel van veiligheid is een bron van veerkracht in tijden van nood en een bouwsteen voor geestelijke gezondheid en sociale aanpassing. Veilige mensen beschouwen zichzelf als waardevol, liefdevol en speciaal. Ze voelen zich begrepen, de moeite waard en geaccepteerd door degenen met wie ze een hechte band hebben ontwikkeld.
Vermijdende hechting
Maar wanneer degenen die eigenlijk voor je zouden moeten zorgen onbetrouwbaar zijn of je afwijzen, kan je chronisch onzeker worden met betrekking tot hechte relaties. Je bent op dat moment nog klein, en kwetsbaar, en erg van je ouders afhankelijk. Een onzeker gehecht persoon twijfelt aan de beschikbaarheid en steun van anderen en maakt zich zorgen over zijn of haar (sociale) waarde. Daarom hanteert hij of zij verschillende strategieën om met bedreigingen en negatieve emoties om te gaan.
Bij vermijdende hechting ben je wantrouwend naar anderen. Dit betekent dat je afstandelijk bent en niet graag afhankelijk bent van een ander. Je doet dingen het liefst alleen. Dit komt doordat jouw ouders/verzorgers tijdens jouw opvoeding in het contact met jou vaak negatief, afwijzend en niet sensitief waren.
In astrologische termen kun je hierbij denken aan allerlei aspecten tussen met name de Maan en Saturnus, en/of Maan en Uranus; dat zijn beide combinaties die wijzen op mensen die het liefst alles alleen doen, of terughoudend zijn om zich in afhankelijke relaties met anderen te verbinden.
Vermijdende stijl omvat het ontkennen van gehechtheidsbehoeften, het onderdrukken van gedachten en emoties die met hechting te maken hebben. Een vermijdend persoon wantrouwt de goede wil van relatie-partners en probeert emotionele onafhankelijkheid en afstand te bewaren. De vermijdende persoon voelt zich in de val gelokt als hij te dicht bij anderen staat.
Angstig Ambivalente hechting
Als je ambivalent gehecht bent ervaar je sterke wisselingen in je stemming. Het ene moment kan alles nog harmonisch zijn, maar dit kan snel omslaan. Je bent daarnaast bang om verlaten te worden. Jij ervaart deze hechtingsstijl omdat je ouders/verzorgers overbezorgd, inconsequent en/of onvoorspelbaar waren. Daarnaast ontbrak hun aanwezigheid op cruciale momenten
Iemand met veel gehechtheidsangst maakt zich zorgen dat een partner niet beschikbaar zal zijn in tijden van nood. Iemand die angstig is, doet aanhoudende pogingen om geruststelling en liefde van anderen te krijgen, deels omdat hij of zij twijfelt aan zijn of haar waarde. Angstig gehechte mensen zijn in beslag genomen door angst voor afwijzing. Deze angsten kunnen hen motiveren om seks te gebruiken, wat een prominente manier is om nabijheid te zoeken, om aan hun onvervulde gehechtheidsbehoeften te voldoen (bijvoorbeeld het bereiken van intimiteit, goedkeuring en geruststelling).
Degenen die aan paniekaanvallen lijden, hebben vaak een voorgeschiedenis van verlatingsangst als kinderen. De plotselinge opwinding van sociale scheiding kan leiden tot paniekaanvallen. Door de paniekaanvallen en verlatingsangst voelt het alsof het centrum van iemands comfort of stabiliteit abrupt is verwijderd.
Ongeorganiseerde hechting
Naast angstige en vermijdende gehechtheid is er ook nog ongeorganiseerde gehechtheid, de meest extreme van de onzekere gehechtheidsstijl, vaak het resultaat van misbruik en trauma in de kindertijd. De ouder, of iemand die nauw betrokken is bij het opvoeden, geef op onvoorspelbare momenten soms steun, dan weer afwijzing of reageert met woede, en in de meest ernstige gevallen is er ook sprake van verbaal (schelden, kleineren), fysiek (slaan, dreigen met slaan) of seksueel misbruik. Ook zien dat de ene ouder de ander verbaal, fysieke of seksueel misbruikt kan een enorme impact op het kind hebben. In veel gevallen zijn er op de achtergrond dan ook nog problemen met bijvoorbeeld alcohol gebruik, of hebben één of meer ouderfiguren psychologische, of psychiatrische problemen.
De gevolgen kunnen ernstig zijn; het kind begrijpt het verraad van de veiligheid dat heeft plaatsgevonden, en het kind begrijpt dat een geliefde ouder of ouderfiguur een ernstige bedreiging kan worden voor iedereen in zijn omgeving, inclusief het kind zelf. Op dit punt leert het kind dat de vader, moeder of andere belangrijke verzorger (van wie hij of zij houdt en die verantwoordelijk is voor zijn of haar veiligheid) ook iemand is om bang voor te zijn.
In dit soort gevallen kun je met name naar Maan/Pluto, of Maan/Uranus aspecten in de horoscoop kijken, maar misschien ook wel Saturnus in het vierde huis. Als de vader een belangrijke rol speelt is het ook van belang te kijken naar de positie van de Zon, en wat dat zegt over de manier waarop zelfwaarde, zelfvertrouwen en autonomie gevormd zijn.
Mensen die op een ongeorganiseerde manier gehecht raken, gaan voortdurend heen en weer tussen erbij willen horen (om lief te hebben en verbinding te maken met anderen) en de behoefte om te overleven (om zichzelf te beschermen). Later, vooral in romantische relaties, voelen mensen met deze stijl van gehechtheid vaak angst en ongerustheid bij het aangaan van intieme relaties en lijden ze aan een negatief zelfbeeld en extreem schadelijke innerlijke stemmen. Ze voelen vaak een intense eenzaamheid vanwege een oprechte behoefte aan echte verbinding, maar de stress- en angstreactie, gekoppeld aan die behoefte, zorgt ervoor dat ze zich grillig gedragen en mensen met wie ze in potentie een verbinding zouden kunnen opbouwen wegjagen.
De pijn van mensen met een ongeorganiseerde stijl van gehechtheid is deze: ze willen liefhebben. Ze willen, zoals ieder mens, begrepen worden, zich veilig voelen, zich verbonden voelen met een ander persoon. Maar het proces is buitengewoon schokkend en het ontwikkelen van gevoelens voor een andere persoon kan worden ontsierd door meer negatieve emoties dan positieve, waaronder angst, verwarring, zelfhaat en twijfel.
Zelfs als de potentiële partner oprechte interesse toont, kan het reagerende en vaak grillige gedrag van mensen met een ongeorganiseerde gehechtheid - zoals overdreven vertrouwen en dan plotseling achterdochtig zijn, of graag reageren en zich onmiddellijk terugtrekken - ertoe leiden dat de potentiële partner zijn interesse verliest, wat de interne negatieve overtuigingen verder versterkt; dat hij of zij ongewenst en niet geliefd is.
Het kind in de volwassene
Vroege hechtingsinteracties vormen soms later in het volwassen leven de hechtingspatronen van mensen. Een veilige volwassene heeft bijvoorbeeld een vergelijkbare relatie met zijn romantische partner, voelt zich veilig en verbonden, terwijl hij zichzelf en zijn partner vrij laat bewegen.
Als het gaat om de manieren waarop we ons aan anderen hechten, hebben onze hechtingsstijlen ons in het vroege leven goed gediend, waardoor we kunnen reageren op en ons kunnen aanpassen aan de situaties, waardoor we in zekere zin kunnen overleven tot in de volwassenheid. Maar een ongeorganiseerde manier van hechten, of een angstige hechting of defensieve vermijding kunnen intieme relaties behoorlijk veel ingewikkelder maken, omdat er conflicten ontstaan tussen de verschillende behoeftes aan onafhankelijkheid, individualiteit en vrijheid, en het verlangen naar intimiteit en acceptatie door belangrijke anderen.
Onderzoek heeft aangetoond dat hechtingsstijlen uit de kindertijd consistent zijn met die op volwassen leeftijd. De hechtingsstijlen die individuen tijdens hun kindertijd ontwikkelen, als gevolg van hun interacties met hun verzorgers, zullen vergelijkbaar zijn met de hechtingsstijlen die worden getoond in hun volwassen romantische relaties. Hechtingsstijlen kunnen van invloed zijn op onze partnerselectie, de manier waarop we ons verhouden tot onze belangrijke anderen en het gedrag dat we vertonen tijdens onze relatie. Degenen die veel angst ervaren hebben de neiging om dicht bij hun partners te blijven vanwege de angst om in de steek te worden gelaten. Ze zijn sterk gefocust op gehechtheid en verlangen intens naar nabijheid en intimiteit in hun relaties.
Tegelijkertijd hebben ze weinig vertrouwen in zichzelf, of de stabiliteit van de relatie. Ze voelen zich onzeker als ze niet in de buurt van hun partners zijn en piekeren vaak over hun relaties. Ze besteden veel tijd aan het focussen op wat er mis is of kan gaan.
Degenen die meer geleerd hebben om te vermijden steken niet zoveel energie in hun relaties, en proberen zoveel als mogelijk is psychologisch en emotioneel onafhankelijk te blijven van hun partners. Er is ook duidelijk minder waardering voor hechte relaties, en ze zijn geneigd om afstand te nemen van hun partners, omdat ze aannemen dat dezen niet reageren wanneer dat nodig is. In wezen vermijden ze dat ze te dichtbij komen uit angst hun partner te verliezen. Ook is de kans veel groter dat ze seksueel minder tevreden zijn – net als hun partners overigens.
Gelukkig toont onderzoek aan dat het hechtingssysteem van een persoon, samen met zijn of haar gevoel van veiligheid, ten goede kan worden veranderd. Een relatiepartner die fungeert als een betrouwbare veiligheidsfiguur kan bijvoorbeeld een gevoel van gevoelde veiligheid herstellen en de persoon helpen veiliger te functioneren. Therapie kan ook nuttig zijn.
Psychologische problemen en astrologie
Er is een hele lijst van problematisch gedrag te bedenken die mede voortkomt uit een ervaren gebrek aan basisvertrouwen en veilige hechting. Ik zal er hier een aantal noemen en steeds een suggestie doen hoe dat in de horoscoop zichtbaar zou kunnen zijn. Dat zijn zeker geen “zo zit dat” beweringen; het is meer bedoeld om te laten zien hoe astrologie en psychologie gecombineerd zouden kunnen worden. De horoscoop maakt iets zichtbaar, maar ik geloof niet dat bijvoorbeeld een Maan/Saturnus verbinding de reden is dat er in de jeugd vaak gevoelens van onveiligheid waren; de reden was dat de ouders soms te streng of afwijzend waren, maar misschien was het wel het pesten op school, of opgroeien in armoede.
En het is goed om te benadrukken dat serieuze psychologische problemen NOOIT door één aspect worden weergegeven: het is altijd een optelsom van meerdere aanwijzingen, die allemaal op een andere manier laten zien waarom er verminderde draagkracht is. Elk geval is individueel en je zult nooit een combinatie vinden die altijd wijst op ADHD, of depressie, of wat dan ook. En vergeet ook niet om te kijken wat wijst op geestelijke veerkracht (binnen de horoscoop), en houdt in de gaten dat het een groot verschil maakt of je zorgzame partners heb, of in een mooie of juist lelijke omgeving woont, en of je een reden hebt om te leven, enzovoorts.
Verschillende reacties op gevoelens van onveiligheid
Eén manier waarop kinderen, en later volwassen, kunnen reageren op gevoelens van onveiligheid, kan zijn door het ontwikkelen van een sterke controlebehoefte en voortdurend alles zelf willen bepalen. Dat zou in de horoscoop zichtbaar kunnen zijn door een sterke positie van Mars, Uranus of Pluto – alle drie planeten die te maken hebben met zelfbepaling. Maar als daaronder ook angst zit is het meer waarschijnlijk dat Saturnus ook een belangrijke rol speelt. Ook de Zon kan soms – bij diverse disharmonische aspecten – de belangrijkste aanwijzing zijn voor overmatige controledrang.
Een tekort aan basisvertrouwen kan ook tot uiting komen in driftbuien, en episodes van sterke onredelijkheid. Alweer kun je dan denken aan Mars en Uranus, bijvoorbeeld in aspect met de Maan of Mercurius, of in het derde, vierde, achtste of twaalfde huis. Maar zeer sterke driftbuien zouden ook door Pluto kunnen worden aangegeven.
Angsten komen ook veel voor, en die kunnen alle kanten opgaan. Soms zijn er specifieke angsten voor bepaalde situaties of voorwerpen, soms gaat het met name om sociale angsten, of de angst dat niemand je eigenlijk de moeite waard vindt. Veel angsten hebben wel een basis in de vroegste jeugd, maar zijn vaak veel complexer, doordat ze ook sterk afhankelijk zijn van de reacties van anderen, manieren van denken en redeneren, of domweg herhaling, waardoor het ook ingesleten raakt. Traditioneel worden angst altijd in verband gebracht met Saturnus, en dat is natuurlijk nog steeds zo. Maar Neptunus kan ook sterk bijdragen aan het gevoel geen controle te hebben, met name bij disharmonische aspecten. En bijvoorbeeld een oppositie van Pluto kan ook samengaan met het gevoel dat er “daarbuiten” een grote dreiging aanwezig is.
Jaloezie is niet alleen maar controle- en bezitsdrang; er onder kan ook een grote angst zitten dat je verlaten wordt omdat je niet goed genoeg bent. Tekens als Stier, Schorpioen en Leeuw staan bekend als sterk geneigd tot jaloezie, evenals Pluto, en in mindere mate, Mars. Als er weinig basisvertrouwen is ontwikkeld kan dat gemakkelijk vertaald worden naar de jaloezie, want de zekerheid dat de ander echt voor jou heeft gekozen vinden ze dan maar moeilijk te geloven. Het kan er ook toe leiden dat je alles in de gaten wilt houden, en voortdurend wantrouwend bent over de motieven van de partner.
Weer een ander gedragspatroon wat je vaak ziet bij onveilige, ambivalente of ongeorganiseerde hechting is de onwil om anderen echt nabij te laten komen, niet toestaan dat anderen je laten troosten, en niet toegeven dat je je zwak, kwetsbaar en eenzaam voelt. Op het moment dat de ander zorgzaam wil zijn sluiten ze zich af, of worden afwerend of onvriendelijk, omdat het té gevaarlijk voelt om de ander toe te laten. En soms lijkt het op een ruzie om niets, maar gaat het in werkelijkheid niet om dat futiele probleem, maar wordt het in gang gezet om de ander op afstand te houden. Vaak natuurlijk onbewust, want diepe angst wordt meestal ook behoorlijk sterk toegedekt. Hierbij kun je denken aan allerlei ongemakkelijke aspecten tussen Mars en Saturnus, in combinatie met het zevende huis (partner) of Venus. Je zwak of kwetsbaar voelen komt meer voor bij de watertekens, planeten in het vierde, achtste of twaalfde huis, of ongemakkelijke aspecten naar de Maan toe.
En als laatste wil ik nog onrust en concentratieproblemen noemen – de onderliggende angst wordt meer mentaal vertaald in een geest die maar niet tot rust kan komen. Er kunnen natuurlijk heel andere redenen zijn voor mentale onrust – soms is het aangeboren temperament, soms nieuwsgierigheid, soms uitzonderlijke intelligentie, etc. De onrust waar ik hier naar verwijs is altijd vermengd met angst en zorgelijkheid. Kreeft en Steenbok zijn beide geneigd zich gemakkelijk zorgen te maken, dus Maan in die tekens kan een aanwijzing zijn. Mercurius in combinatie met Saturnus, Uranus en Neptunus zou een andere kunnen zijn.